دانشگاه مستقل میخواهیم/ دانشگاه را یک نهاد استعماری و وابسته میدانند که شاه آن را در برابر حوزه علمیه علم کرده بود/ در حال حاضر علوم انسانی را پامنبری کردهاند. پامنبری برای همه چیز پاسخ ساده دارد اما مجتهد به سادگی به چیزی پاسخ نمیدهد.
محمود صادقی، تقی آزاد ارمکی و داوود سلیمانی در میزگردی از دخالتها در کار دانشگاه و پیامدهای آن روایت کردند:
دانشگاه مستقل میخواهیم
«انتظارات دانشگاهیان از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری» در میزگردی با حضور دکتر محمود صادقی نماینده سابق مجلس و دبیر کل انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه ها، دکتر تقی آزاد ارمکی جامعهشناس و استاد دانشگاه و دکتر داوود سلیمانی استاد دانشگاه و نماینده مجلس ششم برگزار شد.
در این میزگرد مجازی که به همت انجمن اسلامی مدرسین دانشگاهها، همزمان در فضای اسکای روم و کلاب هاوس به مدت نزدیک به پنج ساعت برگزار شد، هر یک از اعضا به چالشهای فراروی نهادهای دانشگاه و سیاست پرداختند.
گزیده ای از این میزگرد در زیر می آید:
غلبه سیاستمداری بر دانشمندی در دانشگاه
در ابتدای جلسه تقی آزاد ارمکی به آسیب شناسی دانشگاه پرداخت و گفت: دانشگاه و نهاد علم در ایران شکافهای متعدد پیدا کرده است و از عدم انسجام و یکپارچگی رنج میبرد. قرار بود نهادهایی که در دانشگاه وجود داشتند در خدمت یک هدف کلی سازماندهی شود اما عرصههای متفاوت باعث شکافهای متعدد و عدم یکپارچگی و تفرق عناصر شده است.
این جامعهشناس چالش اصلی دانشگاه را در غلبه بوروکراتها و کارمندان بر اساتید و دانشمندان دانست و گفت: غلبه کارمندی و سیاستمداری بر اساتید دانشگاهها باعث به حاشیه رفتن حوزه دانش شده و به کیفیت پژوهش و آموزش مسیر دیگری بخشیده است.
او با بیان اینکه دانشگاهیان مدیر دانشگاه و وزیر خود را انتخاب نمیکنند گفت: هر کدام از نهادهایی که طراحی شده است بر انتخاب، کنش و فرد دانشگاهی تاثیر میگذارد. این نهادها بیشتر از دانشمندان مدیریت دانشگاه را تعیین میکنند و این مثل آن است که یک مجتهد را نهادهای بیرونی تعیین کنند و صلاحیت دینی او را تشخیص دهند. به همین خاطر دانشگاه مسیر دیگری را طی میکند و نمیتواند در جهت حل مسائل و چالشهای اساسی کشور عمل کند.
آزاد ارمکی تاکید کرد: با وجود همه چالشها مثل فقر و نابرابری، فساد و … من چالش اساسی ایران را به حاشیه رفتن دانش و دانشمندی میدانم که ریشه آن غلبه سیاستمداری بر دانشمندی است. دانشگاه دچار بحران علم است و باید آن را به جایی رساند که علم و دانش مساله آن شود و ما از این طریق بتوانیم مسائل دیگر را حل کنیم. همه مشکلات دیگر به حوزه دانشگاه برمیگردد. کاندیدای ریاست جمهوری باید به این موضوع بپردازد؛
اگر دانشگاه سر و سامان پیدا کند در پی آن بحرانهای دیگر نیز سر و سامان پیدا خواهند کرد.
محمود صادقی: فرهنگ استبدادی از چالشهای فرهنگ سیاسی ایرانیان است
در ادامه این میزگرد نیز محمود صادقی دبیر کل انجمن اسلامی مدرسین دانشگاهها به بیان نظرات خود پرداخت. صادقی با اشاره به کاندیداتوری خود در انتخابات ریاست جمهوری و انتخاب عنوان دولت پاسخگو برای مبارزات انتخاباتیاش گفت: جامعه اکنون از مسئولیتگریزی حاکمان و مسئولان در ردههای مختلف رنج میبرد. حکمرانی خوب با مشارکت دولت نهادهای مدنی و بخش خصوصی ممکن میشود. با شکلگیری این مشارکت، امور عمومی که دولت مسئولیت آن را بر عهده دارد بهتر اداره خواهد شد.
نماینده تهران در مجلس دهم افزود: برای حکمرانی خوب باید به دانشگاهیان رجوع شود و حق اظهار نظر را برای همه مردم به رسمیت بشناسیم. مشارکت مردم، شفافیت و شمول گرایی نیز از دیگر ملزومات حکمرانی خوب است. نه تنها صدای اکثریت مردم بلکه صدای همه از جمله اقلیت باید شنیده شود تا حتی دیکتاتوری اکثریت شکل نگیرد. همه امور باید با اجماع پیش رود.
صادقی با بیان اینکه در برخی شاخصها مثل حکمرانی خوب جایگاه بینالمللی خوبی نداریم گفت: مانع فرهنگی از موانع حکمرانی خوب به شمار میرود؛ سیاست و حکومت ارتباط با فرهنگ تنگاتنگی دارد و تحقق حاکمیت خوب مستلزم یک زیرساخت فرهنگی است. در فرهنگ سیاسی ایرانیان فرصتها و چالشهایی وجود دارد که فرهنگ استبدادی یکی از این چالش هاست؛ حتی با سرنگونی شاهنشاهی و استقرار نظام جمهوری، مناسبات فرهنگ استبدادی در نظم جدید بازتولید شده است.
او افزود: در نقطه مقابل فرهنگ استبدادی باید پاسخگویی و حق اظهار عمومی را دنبال کنیم. همچنین باید در برابر فرهنگ بی انضباطی یا قانون گریزی به دنبال جامعیت قانون باشیم؛ به ویژه از سوی حاکمان که انگار قانون برای ضعیفان است و آنها چندان خود را در بند قانون نمیدانند.
صادقی با بیان اینکه یکی از شاخصهای حاکمیت قانون، شمول قانون به همه بخشهاست گفت: در برابر قانون هیچ استثنایی نباید وجود داشته باشد و همه باید در برابر آن مساوی باشند. قانون اساسی رهبری را نیز در برابر قوانین با دیگران مساوی میداند؛ با وجود بازنگری در قانون اساسی و اضافه شدن کلمه «مطلقه» به ولایت فقیه اما اصل ۱۰۷ همچنان رهبری را در برابر قانون با دیگران مساوی میداند. اما شورای نگهبان در عمل پس از تصویب برخی قوانین شمول برخی از آنها به رهبری را با استناد به اصل ۱۱۰ قانون اساسی با اذن رهبری ممکن میداند.
آزاد ارمکی: دانشگاه باید دانشمند فرهیخته تولید کند
در ادامه این جلسه «خبرنگار مدرسین پرس» از تقی آزاد ارمکی پرسید: از بزرگترین چالشهای جامعه ایران در حوزه مدیریت کشور نبود صداقت، تعهد، شفافیت و … است. میگویید دانشگاه در جای خود میتواند این مشکلات را حل کند. کارکرد دانشگاه آموزش و پژوهش است. اما اینگونه مسائل به حوزه اخلاق مربوط میشود. دانشگاه چگونه میتواند این بحران را حل کند وقتی ارادهای برای حل آنها نیست؟
تقی آزاد ارمکی نیز پاسخ داد: نباید اخلاق را از کلیت حیات اجتماعی منفک میکنیم و آن را وظیفهای برای نهادهای خاص بدانیم. این نگاه یک نگاه غیرکارشناسانه و غیرعلمی است.
دانشگاه فقط وظیفه آموزش و پژوهش ندارد. در نظام اجتماعی مدرن دانشگاه باید دانشمند فرهیخته تولید کند.
او ادامه داد: وقتی فردی غیرمتخصص در یک حوزه به کار گمارده میشود خودش بیصداقتی است. او بر اساس مناسبات حزبی یا خویشاوندی بر سر کار آمده است. اگر نظام اجتماعی بر اساس دانش، عقل، خرد و تخصص طراحی شود، دانشگاه به عنوان اصلیترین نهاد اجتماعی میتواند سازههای اخلاقی و فرهیختگی را به پیش ببرد. من از رئیس جمهور انتظار دارم به جای تکرار گزارههای سیاسی، نهادهای اساسی را جایگزین کند و نهاد علم اصلیترین نهادی است که تهی و اشغال شده است.
یکی دیگر از حضار خطاب به این استاد دانشگاه گفت: در کدام یک از کشورهای جهان اول دانشگاهیان وزیر علوم یا رئیس دانشگاه را تعیین میکنند؟ شما میخواهید دانشگاه را برده و اسیر سیاستمداران کنید … . آزاد ارمکی نیز پاسخ داد: در کشورهایی مثل آمریکا نهاد علم کارویژه دارد. اما در ایران چون سیاسیون دانشگاه را تعیین میکنند باید راه میانبر و میانهای مطرح کنیم.
ما یک دانشگاه آزاد و مستقل میخواهیم. کل کشور دانشگاههایش یکسان است. تفاوتی بین کلاسها و برنامهها نیست. اگر دانشگاه آزاد و مستقل شود و خود قواعدش را تعیین کند به جایی که شما میگویید خواهیم رسید. دانشمندان زمانی قد علم میکنند که از بالا بر آنها سیطرهای نباشد.
سلیمانی: دانشگاه را یک نهاد استعماری و وابسته میدانند که شاه آن را در برابر حوزه علمیه علم کرده بود
در ادامه این میزگرد داوود سلیمانی نماینده مجلس ششم به بیان دیدگاههای خود پرداخت. سلیمانی با بیان اینکه دانشگاه دو ابزار علم و پژوهش در اختیار دارد گفت: یکی از چالشهای ما فرهنگسازی است. فرهنگ را نمیتوان صرفا به آموزش تقلیل داد. این حق دانشگاه است که وارد سیاست شود. مهمترین کارکردهای دانشگاه در دنیا نهاد حل مسائل مهم است. دانشگاه مجرد از جامعه نیست که بدون توجه به مسائل آن بتواند کار کند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه اکثر دانشگاههای موفق دنیا نگاه حل مساله را دنبال میکنند گفت: ما دو چالش اساسی داریم اول اینکه دانشگاه اجازه پیدا نمیکند در جهت فرهنگ سازی حرکت کند و ثانیا دانشگاه با نهادهای بیرونی مثل نهادهای اقتصادی، اجتماعی و … ارتباط ارگانیک ندارد.
حل مسائل متنوع ناظر به نیاز جامعه رسالت دانشگاه است. اما این کار انجام شدنی نیست مگر اینکه آزادی در آموزش و پژوهش بدون دیکته کردن نهادهای بیرونی دانشگاه وجود داشته باشد.
سلیمانی افزود: نمیشود یک نهاد خارجی در کار دانشگاه دخالت کند و بگوید علم آن چیزی است که من میگویم. باید جلوی بلایی که بر سر علوم انسانی میآید را گرفت. علم مانند اندیشه و فکر وحشی است و نمیتوان آن را دربند کرد. اینکه بگوییم علوم انسانی آن چیزی است که ما میگوییم اشتباه است. علوم انسانی حاضل همافزایی یک جهان است. ما معتقدیم که آموزههای علمی میتواند و باید تاثیر و تاثر خود را داشته باشد اما نباید در فرهنگ سازی تقلیلگرایی صورت بگیرد.
او ادامه داد: ابتدای انقلاب بحث استقلال دانشگاهها مطرح شده بود و گفته میشد دانشگاه در حین اینکه میتواند به وظایف خود میرسد برای خود مسیر تعیین کند و روی پای خود بایستند. اما متاسفانه امروز همه افرادی که از نظر علمی و … میتوانند کاری بکنند منزوی میشوند و افراد غیر آکادمیک تصمیمگیرندهاند. جذب استاد، پذیرش دانشجو، ستاره دار کردن دانشجوها، این نگرش که به استاد دیکته شود چه بگوید به خاطر نگاهی است که از بیرون به دانشگاه وجود دارد. در این نگاه دانشگاه یک نهاد استعماری و وابسته است که شاه آن را در برابر حوزه علمیه علم کرده بود.
در ادامه جلسه یکی از حضار از تقی آزاد ارمکی پرسید: چرا با وجود اینکه همه مدیران ظاهرا تحصیلات آکادمیک دارند و اغلب دکترا دارند وضعیت کشور چنین است؟ او پاسخ داد: مشکل عمده این است که علم، مدرک تلقی شده است. این مشکل از دوره مرحوم آیتالله هاشمی رفسنجانی شروع شد و ادامه پیدا کرد. این یک نوع به استهزا گرفتن علم است. فلانی میگوید من دکتر هستم. نامزد رئیس جمهور و رقیبش میگویند من دکتر هستم اما دو ساعت سر کلاس نرفته اند.
این جامعهشناس افزود: معلم شدن و دریافت امتیاز آکادمیک به این سادگی ممکن نیست. دکتر مثل لقبهایی شده است که در دوران قاجار به افراد میدادند. دانشمند آنقدر شان خود را بالا میداند که به سادگی وارد حوزه سیاست نمیشود. از این عناوین تخصص در نمیآید. من دانشجوی دکترایی دارم که ۲۷ کتاب نوشته، بسیار سمینار شرکت کرده و … اما کلاس من نمیآید. این به استهزا گرفتن دانشگاه است.
صادقی: اگر از تحریم انتخابات نتیجه میگرفتیم من اولین نفری بودم که انتخابات را تحریم میکردم
محمود صادقی نیز گفت: ورود یک دانشگاهی به سیاست را نباید مذمت کرد، زمانی این ورود قابل مذمت است که فرد به علم پشت پا بزند و علم را سیاست زده کند. اما با حفظ رسالت علمی حضور استفاده از علم در سیاست امتیاز هم تلقی میشود.
این نماینده سابق مجلس سپس بر ضرورت استقلال دانشگاه تاکید کرد و گفت: یکی از راههای استقلال دانشگاه، سپردن دانشگاه به هیات امنا است. با وجود اینکه از نظر بروکراتیک این کار رخ داده است اما در عمل تفاوتی با قبل وجود ندارد. شاید ترکیب هیاتهای امنا باید تغییر کند و یک راه برای اصلاح این موضوع انتخاب بخشی از اعضا توسط دانشگاه است.
در ادامه جلسه فردی از او پرسید: اگر در انتخابات رد صلاحیت شوید چه خواهید کرد؟
صادقی گفت: اخیرا یکی از جراید مقالهای درباره تحریم انتخابات منتشر کرد و در آن کشورهایی مثل عراق، ونزوئلا و … که انتخابات را تحریم کرده اند را بررسی کرده است؛ تحریم انتخابات استراتژی تاثیرگذاری نبوده است. ما خودمان نیز تجربه قهر با صندوقهای رای را داشته ایم. اسفند ۹۸ منجر به شکل گیری مجلس یازدهم شد، بنابراین مساله نه تنها حل نمیشود بلکه منجر به اتفاقات و تصمیماتی میشود که در زندگی ما اثر بیشتری خواهد گذاشت.
اگر از تحریم انتخابات نتیجه میگرفتیم من اولین نفری بودم که انتخابات را تحریم میکردم. ما باید از نهاد انتخابات از همه نواقصش استفاده کنیم ولو به صورت حداقلی از آن استفاده کنیم. در صورت رد صلاحیت شدن نیز از کاندیدایی که از سوی جبهه اصلاحات تایید شود حمایت خواهم کرد. اما در حال حاضر بنا بر نظرسنجیها بیش از ۵۰ درصد مردم میل به مشارکت ندارند.
علوم انسانی را پامنبری کرده اند؛ پامنبری برای همه چیز جواب داد اما مجتهد به سادگی جواب نمیدهد
در ادامه این جلسه داوود سلیمانی به مقوله علوم انسانی در دانشگاهها پرداخت و گفت: اکنون علوم انسانی از هویت اصلی خود به دور است، وزیر میتواند با حمایت رئیس جمهور کاری بکند. از ابتدای طرح علوم انسانی، نگرشهایی به این مقوله وجود داشت. وزارت علوم باید بتواند دو نوع نگاه رایج تقابلی را یه یک تعامل برساند که هم بتوان از دستاوردهای این علوم استفاده کرد و هم به دغدغههای دینی توجه لازم صورت بگیرد.
تقی آزاد ارمکی نیز در این باره گفت: آن نوع علوم انسانی که بتواند مناقشه تولید کند به درد میخورد اما علوم انسانیای که بخواهد راه حل ارائه دهد ایدئولوژیک است و به کار نمیآید.
علوم انسانی باید مناقشهها را عمیقتر کند؛ دانشمند به جای اینکه دنبال ساده کردن مساله باشد باید دنبال عمیق کردن مناقشهها باشد. در حال حاضر علوم انسانی را پامنبری کردهاند. پامنبری برای همه چیز پاسخ ساده دارد اما مجتهد به سادگی به چیزی پاسخ نمیدهد. علوم انسانی هرگز نباید راه حل ارائه کند. در کدام کشور این راه طی میشود؟
انتهای پیام
