حاکمیت از موضوع «مشروعیت مردمی» گذر کرده و خود را بی‌نیاز از آن می‌داند
حاکمیت از موضوع «مشروعیت مردمی» گذر کرده و خود را بی‌نیاز از آن می‌داند/
هرگاه مردم به این نتیجه رسیدند که مشارکت آنها صرفا به منظورگرم کردن بازی انتخابات است از آن روی گرداندند/
مشارکت در انتخابات پیش‌رو حدود ۳۰ درصد خواهد بود/
با نزدیک شدن به ایام انتخابات مجلس شورای اسلامی و رد صلاحیت گسترده تعداد زیادی از نمایندگان فعلی و کاندیداهای ثبت‌نام شده، گمانه‌زنی‌ها در رابطه با انتخابات مجلس شدت زیادی یافته و علاوه بر انتقاد بخش زیادی از روشنفکران و فعالان سیاسی به این امر، سرخوردگی عمیقی را هم برای عموم جامعه ایجاد کرده، به نحوی که بسیاری از افراد از همین زمان کنونی رغبتی برای حضور در انتخابات از خود نشان نداده و بر خلاف دوره‌های قبل، عرصه رقابت بسیار کم‌رونق شده است. به‌گونه‌ای که می‌توان به صراحت قهر مدنی مردم با عرصه کنشگری سیاسی را از هم‌اکنون و به وضوح در جامعه مشاهده کرد.
«حسین وفاپور»، عضو شورای مرکزی انجمن مدرسین دانشگاهها و دانش‌آموخته دکتر فلسفه دین، معتقد است اگرچه پیش‌بینی دقیق میزان مشارکت در انتخابات پیش‌رو با توجه به اتفاقات آینده مشکل است ولی باتوجه به نزدیک شدن به ایام انتخابات، احتمالا مشارکت در این انتخابات حدود ۳۰ درصد خواهد بود.
گزارش پیش‌رو حاصل گفتگوی گروه تحریریه صبح‌ما با «حسین وفاپور» عضو شورای مرکزی انجمن مدرسین دانشگاهها و دانش‌آموخته دکتر فلسفه دین در رابطه با انتخابات آتی است. وفاپور نکات مهمی را در این گفتگو مطرح کرده که بخش‌هایی از آن را با هم می‌خوانیم:
به نظر شما میزان مشارکت در انتخابات مجلس شورای اسلامی چه اندازه خواهد بود؟
اگرچه پیش‌بینی دقیق میزان مشارکت در انتخابات با توجه به اتفاقات آینده مشکل است ولی باتوجه به نزدیک شدن به ایام انتخابات، پیش‌بینی بنده این است که مشارکت در این انتخابات حدود ۳۰ درصد خواهد بود.
در انتخابات ۴ سال قبل مجلس شورای اسلامی، میزان مشارکت به ۴۲ درصد کاهش یافته بود در حالی که میانگین مشارکت مردم در انتخابات مجلس، از اول انقلاب تا انتخابات قبل از آن بالای ۵۶ درصد بوده و مشارکت مردم در انتخابات دوره پیش از آن حدود ۶۲ درصد بوده است. یعنی میزان مشارکت نسبت به میانگین دوره‌های قبل ۱۴ درصد و به نسبت دوره قبل حدود ۲۰ درصد کاهش یافته است. حال آن‌که کلیت نظام هیچ نگرانی نسبت به این کاهش مشارکت نداشته و باز هم آن را حضور پرشکوه مردم و افتخاری برای نظام تلقی کرده است.
چراکه کلیت نظام هیچ نگرانی نسبت به این کاهش مشارکت نداشته و باز هم آن را حضور پرشکوه مردم و افتخاری برای نظام تلقی کرده است.
باید توجه داشت که این سطح از مشارکت در حالی بود که اتفاقات اخیر مهم در کشور رخ نداده بود یعنی ما هنوز با جنبش «زن، زندگی، آزادی» و این تغییرات مهم در نگرش جامعه مواجه نشده بودیم و این تقابل جدی و مهم بخش مهمی از جامعه با نظام را پشت سر نگذرانده بودیم و مسلم است که این اتفاقات نقش بسیار مهمی در کاهش مشارکت مردم در انتخابات آتی خواهد داشت.
علت این میزان از مشارکت چیست؟
از ابتدای انقلاب نزاع بین دو دیدگاه مدرن «مردم‌سالار» و سنتی «قیم‌مأب» با یکدیگر سرناسازگاری داشتند و در بزنگاه‌های مختلف این نزاع خود را بیش از پیش نمایان ساخته است. در اوایل انقلاب به جهت عدم ثبات مدیریتی در کشور و مشکلات داخلی و جنگ هشت ساله، حاکمیت احساس می‌کرد به رای مردم و پشتوانه مردمی نیاز دارند و بنابراین تقابل با خواسته عموم مردم کمتر احساس می‌شد و همواره تلاش می‌شد خصوصا برای حفظ جایگاه بین‌المللی نظام، رقابت حداقلی در میان نامزدها رعایت شود و سطح بالای مشارکت در حد معقولی حفظ شود ولیکن به مرور و با تثبیت اقتدار نظام و حذف هرچه بیشتر گروه‌های رقیب به نظر می‌رسد که کلیت نظام خود را بی‌نیاز از مشارکت گسترده مردم در امور مختلف نظام از جمله مشارکت در انتخابات دانسته و این بی‌نیازی از مشارکت مردم در چند انتخاب اخیر شدت بیشتری هم یافته است.
به نظر می‌رسد حاکمیت در این چند دوره اخیر از موضوع «مشروعیت مردمی» گذر کرده و خود را بی‌نیاز از این مشروعیت می‌داند
از این‌رو به نظر می‌رسد حاکمیت در این چند دوره اخیر از موضوع «مشروعیت مردمی» گذر کرده و خود را بی‌نیاز از این مشروعیت می‌داند. ظاهرا آنچه از قبل در ضمیر ناگفته حاکمیت وجود داشته است در این چند دوره اخیر انتخابات بیشتر عیان شده و حاکمیت تعارف را کنار گذاشته و عدم باور خود به رای و نظر اکثریت مردم را بیش از پیش نمایان ساخته است.
آخرین بخش از اصلاح‌طلبان نیز که امیدی اندک به تغییر و اصلاح در حاکمیت داشتند در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ با به میان گذاشتن تمام آبروی سیاسی خود در انتخابات شرکت کردند و به نظر می‌رسد اکثریت ایشان به هیچ وجه مجددا حاضر به چنین ریسکی نباشند.
آیا راهکاری برای حل این مشکل وجود دارد؟
بالاترین میزان مشارت در انتخابات مجلس در انتخابات مجلس ششم معادل ۶۷ درصد در سال ۱۳۷۸ و درست پس از انتخابات باشکوه دوم خرداد در سال ۱۳۷۶ بوده است و این بدان معناست که هرگاه مردم احساس کردند مشارکت آنها تأثیر مهمی در سرنوشت خود و کشورشان و تغییر در شیوه مدیریت کشور داشته با مشارکت بالای خود سعی کرده‌اند تغییری در شرایط ایجاد کنند ولی هرگاه به این نتیجه رسیدند که مشارکت آنها صرفا به منظورگرم کردن بازی انتخابات است از آن روی گرداندند.
به همین جهت تنها راه مشاکت مردم در انتخابات و آشتی آنها با صندوق رأی، جدی بودن و واقعی بودن اصل انتخابات در ایران است.
هرگاه مردم احساس کردند مشارکت آنها تأثیر مهمی در سرنوشت خود و کشورشان و تغییر در شیوه مدیریت کشور داشته با مشارکت بالای خود سعی کرده‌اند تغییری در شرایط ایجاد کنند ولی هرگاه به این نتیجه رسیدند که مشارکت آنها صرفا به منظورگرم کردن بازی انتخابات است از آن روی گرداندند
اگر میزان مشارکت پایین باشد، آیا انتخابات مشروعیت لازم را دارد؟
متأسفانه قانون اساسی ما در این موضوع ساکت است یعنی با هر میزان از مشارکت، انتخابات به لحاظ قانونی صحیح است گرچه در بسیاری از کشورها حداقلی از مشارکت برای مشروع بودن انتخابات ذکر شده است.
پیامد حضور و مشارکت اندک مردم در انتخابات چه خواهد بود؟
قطعا کاهش مشارکت در انتخابات موجب تنزل جایگاه مشروعیت نظام خواهد شد و این امر هم در داخل موجب عدم همراهی مناسب مردم با مصوبات و برنامه‌های دولت خواهد شد و در عرصه بین‌الملل پشتوانه لازم را در تعامل با نظام بین‌الملل و دیگر کشورها نخواهد داشت. به قول دکتر ظریف، مشارکت بالای مردم در انتخابات سال ۹۲ امکان توافق برجام را فراهم کرد.
پیش‌بینی شما از آینده سیاسی کشور با این شرایط (رد صلاحیت‌های گسترده) چیست؟
از آنجا که فاکتورهای متنوع داخلی و خارجی و اتفاقات پیش‌بینی نشده در تحولات آینده ایران نقش آفرینی مهمی دارند بنابراین نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی از آینده تحولات در آینده ایران داشت ولی به نظر می‌رسد تا یک دهه آینده وضعیت نهادهای انتخاباتی به همین صورت ادامه یابد. یعنی اینکه از یک طرف حاکمیت دغدغه‌ای نسبت به فشار خارجی ندارد و فشار بر مردم نیز برای تغییر رویه‌های او بی‌تأثیر است و از طرف دیگر نگرانی بابت فشارهای داخلی و یا آشوب‌های احتمالی هم ندارد. همین اعتماد به نفس موجب خواهد شد که حاکمیت خود را بی‌نیاز از رأی مردم بداند و به هیچ وجه به ریسک انتخابات آزاد تن داده و همین رویه را ادامه خواهد داد. البته موضوع مهم و چالش برانگیز برای نظام، تعیین جانشین برای رهبری است که این امر تمام معادلات را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.
به نقل از: صبح نو
