چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری: متغیرها و مقیاسها
چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری: متغیرها و مقیاسها
مراد کاویانی راد (عضو شورای مرکزی انجمن اسلامی مدرسین دانشگاهها)
انتخابات ریاست جمهوری در ایران، همواره از جذابترین مسائل و مباحث محافل رسمی و غیررسمی در کشور بوده است. جدای از نقدها و ناکارامدیهای که طی چند دهه گذشته متوجه این رکن از حاکمیت بوده است رایدهندگان همیشه در پی قهرمانی بودهاند که انقلابی عمل کند و بساط کسانی را برچیند که کشور را به اینجا کشاندهاند. نامزدهای انتخاباتی نیز که با این شکل از فرهنگ سیاسی جامعه آشنایی دارند و در بیشتر موارد خود بخشی از این فرایند بوده اند همیشه کوشیدهاند در مقام یک «ابرمرد» به انتخابات ورود کنند و خود را ناجی کشور بشناسانند. از دیگر سو، ماهیت رای دهی در انتخابات در ایران به ویژه انتخابات ریاست جمهوری بیشتر نمودی هیجانی و عاطفی دارد.
از این رو، افرادی که نامزد ریاست جمهوری هستند نیز از مقام افشاگر و منتقد وضع موجود به انتخابات ورود میکنند. از این رو، مباحث مرتبط با مناظرات بیش از آنکه معطوف به روشنگری و ارائه برنامه و راهبرد برای بهبود فرایند کشورداری باشد معطوف به مچ گیری و افشاگری است. اما این دوره از انتخابات ریاست جمهوری درگیر یک رشته از متغییرها و مقیاسهایی است که در عین اینکه ریشه در گذشته دارند در جهت دهی به تحولات آینده نقش بنیادی خواهند داشت. کمتوجهی و بیتوجهی به هر یک از آنها با توجه به بن بست موجود در دو حوزه داخلی و خارجی و در همتنیدگی این دو، شرایط را به مراتب بدتر از وضعیت موجود خواهد کرد.
مقیاس فرامنطقهای: دست کم این دوره از انتخابات در ایران چندان در کانون توجه قدرتهای جهانی و احزاب و جریانهای سیاسی آنها به ویژه در ایالات متحده و اروپا وجود ندارد که در قالب آن دست کم حاضر باشند امیتازی به جریانهای سیاسی ایران بدهند. حتی تحریم ها را تشدید کرده اند و روسیه و چین نیز در چنین فضایی در تعامل با ایران هستند. فضایی که وابستگی ایران را به شرق تشدید کرده و مقامات ایران را به دادن امتیازات و تخفیف های کلان به آنها در حوزه انرژی و سیاست خارجی واداشته است. از این رو، یکی از راههای برون رفت از وضع موجود، خروج از فهرست سیاه اف.ای، تی اف (گروه ویژه اقدام مالی)، به ثمر رساندن مفاد برجام و رهایی از مصائب هستهای است که سالهاست کشور در چنبره آن گرفتار آمده است.
مقیاس منطقهای
دست کم طی دو نیم دهه گذشته روند تحولات منطقه رو به سوی توسعه و بهبود شاخصهای اقتصادی داشته است و در این حوزه سرمایهگذاریهای کلانی از سوی کشورهای منطقه و فرامنطقه به عمل آمده است. در قالب چنین رویکرد کلانی، گذرگاههایی ارتباطی و انرژی یکی پس از دیگری در کشورهای همسایه تصویب و اجرا می شوند. ایران موقعیت ژئوئلیتیک کم نظیری در منطقه و جهان دارد. تجربه نشان داده است زمانی میتواند این فرصتهای ژئوئلیتیک را به امتیاز تبدیل کند که سیاست خارجی تعاملی داشته باشد. سیاست خارجی ایدئولوژیک محور غیرتعاملی با غرب، یکی از بزرگترین چالش های ایران طی چند دهه اخیر بوده است. قطعا تداوم این وضعیت، رئیس جمهور آینده را بر زمین خواهد زد. ویژه آنکه جریانهای قدرتمندی در داخل از مزایای این سیاست انزواگرایانه حاکم سود کلان میبرند.
مقیاس ملی
یکی از پرچالشترین مقیاسهاست که اگر نیروها و فرایندهای موجود بر بنیاد منافع و مصالح ملی به حرکت در میآمدند قطعا امروز کشور این نبود. برآینده تکثر و تعارض دیدگاهها و برداشتها در دو حوزه داخلی و خارجی به آنچنان سایشی از نیروها و مصالح ملی انجامیده که بازتاب آن در قالب بنبست در کشورداری و بروز بحران در حوزههای مختلف توام با رشد فساد نمود یافته است. پیامد این وضعیت افزایش نارضایتی داخلی و بحران مشروعیت نظام سیاسی، بروز ناآرامیهای گسترده، ناامیدی نسبت به آینده و کاهش مشارکت در انتخابات بوده است.
در کانون و هسته قدرت تلاش برای مسئله جانشینی از جمله مباحثی است که این دوره از اهمیت خاصی برخوردار است. از این رو، تلاش برای یک دست سازی ارکان قدرت طی چند سال اخیر را باید در این حوزه بررسی و واکاوی کرد. اساسا انتخابات پیشین ریاست جمهوری و حذف رقبا و پیروزی مرحوم رئیسی را باید در چنین چهارچوبی پی گرفت. حتی تاکید بر تداوم وضع موجود ودنباله روی رئیس جمهور آینده از راه پیموده رئیس جمهور سیزدهم را باید تداوم همان سیاست دانست. این در حالی است که رئیس جمهور سیزدهم کارنامه موفقی از خود به جای نگذاشت. از این رو، تاکید بر مواضع مرحوم رئیسی و تداوم آن را برای نامزدهای انتخاباتی گیرایی لازم و رای آورانه را نخواهد داشت.
در انتخابات پیش رو، مجلسی که قرار است در تعامل با قوه مجریه باشد گرایش تند اصولگرایی خواهد دارد که قطعا در حوزه مسائل فرهنگی، اجتماعی و سیاست خارجی مواضع تند و غیر تعاملی خواهد داشت. چنانچه در انتخابات پیش رو، نامزد اصلاح طلبی بر کرسی ریاست جمهوری بنشیند، به تناسب تلاش برای عملیاتی سازی مواضع و وعده های خود، درگیر سایش جدی با مجلس خواهد شد.
از دیگر سو، کشور درگیر فسادهای کلانی است که اساسا امید جامعه به اصلاح آنها به شدت رنگ باخته است. فسادی که صاحبان قدرت منتفع از ناکارامدی ها و مناسبات فسادزایی کنونی در برابر هرگونه اصلاح مقاومت خواهند کرد و دولت را درگیر چالش های جدی خواهند کرد.
مسئله دیگر مشارکت واجدان حق رای در پای صندوقهای رای است. نظرسنجی های نشان میدهند برخلاف دورههای گذشته این دور از انتخابات میزان مشارکت نسبت به دور قبل بالاتر خواهد بود. به نظر می رسد اعلام حضور مشروط اصلاح طلبان در انتخابات پیش رو در افزایش میزان مشارکت بی تاثیر نبوده است.
نتیجه چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری متاثر از یک رشته متغییرهای به هم پیوسته، در چند مقیاس درهم تنیده است. که اثرگذارترین مقیاس مقیاس ملی یا داخلی است. در این مقیاس، دو متغییر مطالبه هسته سخت قدرت و میزان مشارکت واجدان حق رای اثرگذار خواهند بود. چنانچه مشارکت به بالای شصت درصد برسد احتمال اینکه مطالبه ملی بر مطالبه هسته سخت قدرت بچربد بالاست و احتمالا انتخابات دو مرحله ای خواهد شد اما اگر پنجاه یا نزدیک به این عدد باشد فردی بر کرسی ریاست جمهوری خواهد نشست که نظام سیاسی را از یک دستی خارج نکند.
انتهای پیام/