ما و اندوه سوریه/
چالش بزرگ نظام این است که حاضر نیست بپذیرد سرمایهگذاری سنگین چند دههای در سوریه بر باد رفته است/
حاکمیت خاندان است بر سوریه نه خواست مردم این کشور بلکه محصول کودتای ژنرال حافظ اسد در ۵۵ سال پیش بود/
مراد کاویانی (هیات علمی دانشگاه خوارزمی و عضو شورای مرکزی انجمن اسلامی مدرسین دانشگاهها)
فرض بر این است که امنیت و منافع ملی کشورها جهت دهنده به سیاست خارجی آنهاست. اگر چنین فرضی را بپذیریم پیشبینی رفتار کشورها دشوار نخواهد بود. اینکه منافع و امنیت ملی در کجا بهتر تامین میشود تابعی از ادراک محیطی رهبران و کارگزاران سیاسی است. بیش از چهل و پنج سال از عمر ج.ا.ایران می گذرد.
سیاست خارجی ج.ا. نیز طی این دوره فراز و فرودهای بسیاری داشته و ایدئولوژی «محو رژیم صهیونیستی» آشکار و پنهان در پس همه اقدامات کارگزاران نظام سیاسی کشورمان وجود داشته است. تقریبا همه کشورهایی که در همسایگی این رژیم قرار دارند زخم خورده سیاست های تجاوزطلبانه آن نیز بوده اند. از این رو، این رژیم کمابیش منفور ملت های منطقه است. موضوعی که در ایران نقش موثری در پیدایش و پردازش محور مقاومت داشته است. در این میان، کشور سوریه بیشترین آسیب را از همسایگی با رژیم صهیونیستی دیده است و داغ از دست رفتن بلندیهای راهبردی جولان طی این مدت در تداوم تنش این کشور با اسرائیل اشغالگر نقش موثری داشت.
با این حال، اشغاگری رژیم صهیونیستی و تداوم تنش با این رژیم چند کارکرد دیگر هم برای سوریه تحت حاکمیت خاندان اسد نیز داشت که کمتر به آنها پرداخته شده است. اول آنکه حاکمیت خاندان است بر سوریه نه خواست مردم این کشور بلکه محصول کودتای ژنرال حافظ اسد در ۵۵ سال پیش بود. از این رو، درگیر بحران مشروعیت بود که در این میان، گوشه از نمایش کوبیدن بر طبل مخالفت با رژیم اشغالگر برای کسب مشروعیت و دستاویزی برای همبستگی ملی و سرکوب مخالفان در کشوری بود که فاقد علت وجودی است و ریشه در منافع کشورهای استعماری در قالب قرارداد سایکس – پیکو و فروپاشی امپراتوری عثمانی داشت.
خاندانی که علوی مذهب که پیروان آن از اقلیت های سوریه بودند و تعالیم مذهبی آن مورد سوء ظن اکثریت اهل سنت این کشور بود و اگر طی این مدت حمایت روحانیون شیعه از این مذهب در معرفی آن به عنوان یکی از فِرق شیعه نبود، بساط این خاندان علوی مذهب، همان سالهای نخست برچیده شده بود. یگانه وجه مشترک علویان سوریه و اکثریت مردم این کشور، زبان عربی بود که در قالب تاکید بر آموزه های ناسیونالیستی حزب بعث ماهیتی میهَنشیفتِگی (شوونیسم) یافت و بسیاری از غیر عرب زبانان به ویژه کردها را از حقوق ابتدایی محروم کرد و مورد طرد و نفی حاکمیت قرار گرفتند.
از دیگر سو، ناکارامدی نظام سیاسی علوی پایه سوریه و سیاست سرکوب مخالفان بذرهای نفرت از این خاندان را در بیشتر نواحی این کشور پراکنده بود. از این رو، طبیعی بود زمانی که وزش نسیم بهار عربی به این کشور که رسید، طوفان به پا کرد و اگر نبود پشتیبانی خارجی از حکومت، بشار اسد همان سیزده سال پیش از جغرافیا به تاریخ پیوسته بود.
سوریه بری ایران، قلب محور مقاومت بود که از طریق آن به حزب الله لبنان کمک می کرد. مقامات سوریه بارها و بارها به ایران سفر می کردند و از مزایای «سیاست محور اسرائیل» ایران بهره مند می شدند. گزاف نیست اگر بنویسیم روابط ماهیت ایدئولوژیک،راهبردی-عاطفی داشت. موضوعی که باعث شد ایران دست کم طی این سیزده سال برای بقای خاندان اسد، بهای هنگفتی بپردازد. اما پیامدهای تندباد عملیات طوفان الاقصی اساسا ژئوپلیتیک منطقه را به هم ریخت و طومار این خاندان را در آذرماه گذشته برای همیشه درهم پیچید.
فاتحان شام نیز از زمانی که به قدرت رسیدهاند سر ناسازگاری با جمهوری اسلامی گذاشته و ایران را به دلیل حمایت از حکومت اسد و اقدامات خشن و سرکوبگرانه اش بارها محکوم و سرزنش کردهاند. مسئلهای که مقامات ج.ا نمیتوانند از منظر روانیشناختی با آن کنار بیایند. حکومتی که دههها سال آن از حمایت کرده و آن را تحت عنوان کانون محور مقاومت پرورده بودند یکباره و ناباورانه در برابر حمله هیئت تحریر شام فروریخت. هر چند فروکاستن این فروپاشی به یک عامل و مقیاس منطقی نیست. اما به هر حال، اگر بار گران و نامهربان بود، رفت، دیگر نیست و باز هم نخواهد گشت.
نوع واکنش مقامات کشورمان در برابر این تحولات به سان والدینی میماند که فرزند خود را ناباورانه از دست دادهاند و نمیتوانند این داغ جانکاه را باور کنند، بپذیرند و با آن کنار بیایند. به همین دلیل بر سر خاک او می روند با آن عزیز سفر کرده به صحبت مینشینند یا عکس فرزند را ساعتها مینگرند و با عکس در عالم خیال گفتگو میکنند. به عبارتی، چالش بزرگ نظام این است که حاضر نیست بپذیرد سرمایهگذاری سنگین چند دههای در سوریه بر باد رفته است. حاضر نیست بپذیرد جای پایی در تحولات این کشور نمانده است. بدون سوریه نیز تکلیف محور مقاومت و حوزه نفوذ کشورمان معلوم است.
انتهای پیام/
