دیپلماسی علمی یا دیپلماسی علم؟!
دیپلماسی علمی یا دیپلماسی علم؟!
حسن دادخواه (عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز و عضو انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه)
دیپلماسی علمی، از دو واژه تشکیل شده که به ترتیب، اولی موصوف و دومی صفت آنست. معنای ساده آن، عبارت است از « سیاست ورزی و سیاست مداری بر پایه دانایی، بررسی های علمی و دانش بنیان ». بر این اساس، روابط بیرونی و بین المللی یک کشور با دیگر کشورها، باید پس از بررسی داده های علمی و مطالعات و بررسی های پیشینی، تنظیم می شود.
این در حالی است که دیپلماسی علم، از دو واژه ترکیب شده است و واژه اولی بر واژه دومی اضافه شده و به این معناست که علم و دانش و تولیدات علمی یک کشور دستمایه ارتباط بین المللی آن با کشورهای دیگر قرار می گیرد.
گذشته از نوع عبارت و مفهوم آن، بحث دیپلماسی علمی به عنوان یکی از سیاست های پایه ای وزارت عتف اعلام شده است و در نخستین نشست روسای دانشگاه ها در دولت سیزدهم، که در تبریز اکنون در جریان است، معاون پژوهشی وزارت و مدیر دفتر ارتباطات بین المللی وزارت، جزییات این سیاست را تشریح نمودند.
در شرح این سیاست، به انواع و اشکال ارتباط دانشگاه های ایران با کشورها و دانشگاه های دیگر با عنوان جدید «دیپلماسی علمی» اشاره شده است در حالی که تمام برنامه ها و طرح های مورد اشاره، از گذشته های دور مورد اهتمام دانشگاه ها و وزارت علوم در همه ادوار بوده و متناسب با شرایط روز، انجام می شده است و سیاست تازه ای نیست.
آنچه که در این میان، از اهمیت برخوردار است، توجه به نقش« قدرت اقتصادی و سیاسی یک کشور در ارتباطات علمی با جهان خارج» است. به سخن دیگر، بستر دیپلماسی علمی، توان قابل قبول اقتصادی و میزان نفوذ و اعتبار سیاسی کشورها، در سپهر ارتباطات جهانی است و دیپلماسی و ارتباطات علمی کشورها، تابعی از جایگاه آنها، در حوزه مراودات اقتصادی و سیاسی با دیگر کشورهاست.
از سوی دیگر، از بعد فرهنگی و امنیتی نیز، تلقی و تحلیل داخلی حکومت ها از مقوله ارتباطات جهانی و منطقه ای، سهم بسزایی در نشاط یا خموشی ارتباطات علمی کشورها با یکدیگر دارد.
چنانچه از دریچه امنیتی به مراودات علمی نگاه شود و نگران تاثیرات فرهنگی جهان بیرونی بر رویکردها و باورهای استادان و دانشجویان دانشگاه های خویش باشیم و یا آمدن و رفتن دانشمندان خارجی به کشور، به دیده پدیده ای پر مخاطره ارزیابی شود، بی گمان، فرایند دیپلماسی علمی، به مانند چرخه معیوب، بی دستاورد و عقیم باقی می ماند و بهره مورد انتظار، حاصل نخواهد شد.
انتهای پیام/