خرد جمعی، رأی دادن یا رأی ندادن
خرد جمعی، رأی دادن یا رأی ندادن
محمدحسین صبحیه (استاد دانشگاه)
با بررسی نتایجمرحله اول انتخابات ۱۴۰۳، سه جریان اجتماعی کلان فعال و سه گزینه رأی آنان را میتوان شناسایی کرد.
۱) جریانبنیادگرا: این جریان مذهبی، ریشه در سنتگرایی مشروعه خواه داشته و انسانها را مکلّف به پیروی از حق و مبارزه با باطل می خواند و آنان را فدای آرمان ایدئولوژیک کرده و رستگاری را در جهان آخرت دنبال میکند. برای این جریان، پیشبرد اهداف امت بر اهداف ملت ترجیح دارد و منابع ملی را با گشاده دستی برای پیشبرد ایدئولوژی، علیرغم نارضایتی ملت، هزینه میکند.
این جریان با انواع توجیهات شرعی، اهداف ایدئولوژیک خود را که عامل بحرانهای اصلی کشور می باشد، پنهان کرده و در مناظرات انتخاباتی، به دروغ به مردم وعده زندگی دنیایی بهتر میدهد. این جریان ایدئولوژیک، نظام جمهوری اسلامی را مقدس پنداشته و حفظ نظام را، اوجب واجبات میشمارد و در صورت احساس تهدید براندازی، بیمحابا صدها هموطن را در خیابان به گلوله میبندد.
این جریان، بدون باور به حقوق ملت برای تعیین سرنوشت، برای نمایش دمکراسی، در کلیه انتخابات شرکت کرده و با هدایت شبکه سازمانی (از ائمه جماعات تا نظامیان و اعزام طلاب) از حامیانش میخواهد به فرد مورد نظر هسته سخت قدرت بر اساس تکلیف رأی دهند. رأی این جریان در مرحله دوم انتخابات ۱۴۰۳ به آقای جلیلی است.
۲) جریان اصلاح طلب: این جریان فکری-اجتماعی، ریشه در روشنفکری مشروطه خواه دارد و معتقد است برخلاف پشتوانه قدرتهای استعماری انگلیس و آمریکا در برپایی حکومت نوگرای پهلویها، نظام جمهوری اسلامی با پشتوانه مردمی و متناسب با خرد جمعی ایرانیان در انقلاب مردمی ۵۷-ملتی با اکثریت روستایی و بیسواد با مرجعیت روحانیت- برپا شده است.
این جریان فکری، نه تنها نظام سیاسی، بلکه دین را نیز برای توسعه کشور و زندگی بهتر انسان می خواهد و به تفسیر سنت و نهادسازی، متناسب با معرفت دوران مدرن با محوریت توسعه کشور، حق تعیین سرنوشت ملت و رفاه آحاد جامعه می پردازد. در نتیجه، خواهان اصلاح گام به گام مستمر نظام سیاسی کشور، متناسب با رشد خرد جمعی ایرانیان می باشد.
با توسعه اجتماعی ایرانیان، این جریاناجتماعی موفق به تشکیل دولتاصلاحات خاتمی در سال ۷۶، با رأی اکثریت ایرانیان شد. اما هسته سخت ایدئولوژیکقدرت بر اساس اختیارات فراقانونی ولایت فقیه در قانون اساسی ۵۷، حاضر به پذیرش رأی ملت و همراهی با خوانش اصلاح طلبانه نظام متناسب با تحولات اجتماعی ایرانیان نشد.
مقابله هسته ایدئولوژیک سخت قدرت با اصلاحات با ترفندهای مختلف، از سال ۷۶ تا کنون، به تضعیف روزافزون و ناکارآمدی هرگونه اصلاحات دولت محور و ناامیدی ملت از صندوق رأی شد. اما تعارض درون حکومت، بین هسته سخت قدرت و اصلاح طلبان دولتی، تسهیلگر مهمی در رشد فکری، ایدئولوژی زدایی و گسترش وسیعاصلاحات اجتماعی ایرانیان شد. هنوز هم بخش وسیعی از نسل دهه چهل و پنجاه و شصت که برای اصلاحات مبارزه کردند، اصلاحات دولتی را ابزاری برای تسهیل اصلاحات جامعه محور و ورود عقلانیت مدرن در نظام جمهوری اسلامی و اصلاح غیرخشونت آمیز آن می شمارند. رأی این جریان در مرحله اول و دوم انتخابات ۱۴۰۳ به آقای پزشکیان است.